Biografija
Arhimed (287. p. n. e. — 212. p. n. e.) bio je starogrčki matematičar, fizičar i astronom iz Sirakuze, na Siciliji. Iako se ne zna mnogo podataka o njegovom životu, on se smatra najvećim matematičarom antike, i jednim od najvećih naučnika do danas. Arhimed je postavio temelje infinitezimalnog računa i analize primenjujući koncept infinitezimalnosti i metodu iscrpljivanja. Bavio se preciznim dokazivanjem teorema u geometriji, uključujući određivanje površine kruga, površine i zapremine sfere, kao i površine određene parabolom.
Neka od najznačajnijih matematičkih dostignuća po kojima se istakao je to što je izračunao broj π, definisao i istražio spiralu, koja nosi njegovo ime, i osmislio sistem stepenovanja za predstavljanje jako velikih brojeva. Arhimed je bio jedan od prvih naučnika koji je primenio matematikui na fizičke pojave, začetnik hidrostatike i statike, uključujući zakon poluge. Dokazao je da je zapremina lopte jednaka 2/3 zapremine oko nje opisanog valjka.
Godina rođenja uzima se na osnovu Grka Dzona Ceca, koji navodi da je Arhimed živeo 75 godina. Arhimed se školovao u Aleksandriji, Tadašnjoj prestonici helenističke kulture. To je bio akademsko-istraživački centar, koji se zvao "Muzejon" i koji je obuhvatao muzej, botaničku baštu, univerzitetske sale kao i odaje za naučnike.
Arhimedov grob je sadržao veliku skulpturu koja je ilustrovala njegov omiljeni matematički dokaz, a sastojala se od lopte upisane u valjak, iste visine i prečnika. Gotovo sve poznate verzije Arhimedove biografije su napisali starorimski istoričari mnogo nakon njegove smrti. Način na koji je okončan život Arhimedu je prvi put Polibije napisao u svom delu "Univerzalna istorija". Arhimed je tokom školovanja bio pod vodstvom Euklida, a važio je za jednog od najpametnijih učenika.
Naučna otkrića
Arhimed je celim nizom svojih otkrića otvorio je nauci nove oblasti. On je postavio odnos obima i prečnika kruga i izračunao konstantu π. Објашњење и израчунавање је наведено у спису "Ο мерењу круга".
Odredio je površinu i zapreminu lopte i valjka, otkrio zakon poluge, dokazao zakone ravnoteže, utvrdio principe hidrostatike , otkrio sjajne izume u mehanici u vidu ratnog alata i sprava za odbranu od Rimljana, utvrdio tačnu dužinu godine, te je našao da ona iznosi 365 1/4 dana.
Arhimed je preferirao praktičnu primenu znanja. Njegovi izumi su primljeni prvenstveno u ratne svrhe, poput katapulta, ali i u svakodnevnom životu kao što je Arhimedov vijak.
To je naprava koja se upotrebljava za premeštanje vode u kanale za natapanje. To je jedna od prvih poznatih pumpi koje se spominju. Vijak služi još za premeštanje tečnosti sa jednog mesta na drugo.
Najpoznatija anegdota o Arhimedu govori o tome kako je on došao do metode određivanja zapremine predmeta nepravilnih oblika. Istraživao je da li je kruna Kralja Hijerona II od čistog zlata. Na svako telo potopljeno u tečnost deluje sila potiska koja je jednaka težini telom istaknute tečnosti.
Arhimedova dela
Arhimed je dosta dela preveo sa starogrčkog i latinskog:
-
О ravnoteži površina (I и II)
-
Kvadratura površina
-
О lopti i valjku (I и II)
-
О spiralama
-
О konoidama i sferoidama
-
О plovećim telima (I и II)
-
О merenju kruga
-
Brojanje peska
-
Metod
Arapskog:
-
Knjiga lema
-
Problem volova boga Sunca
Izgubljena dela:
Drugi autori navode ili se pretpostavlja da su postojala i sledeća dela
-
Poliedri (Pap Aleksandrinac u svojim komentarima)
-
O polugama (Pap Aleksandrinac u svojim komentarima)
-
Princip (Arhimed pominje pismo Zeuksipu)
-
O težištu (Simplikije u komentaru Aristotela)
-
Katoptrika (Teon Aleksandrijski)
-
Kalendar (prema Hiparhu)
Arhimedova smrt
Arhimedova smrt, za vreme opsade Sirakuze, poznata je u okvirima koji su do nas stigli zahvaljujući Plutarhovom životopisu vojskovođe Marcela. Sirakužani nisu smeli da održavaju Arhimedov grob. Njega je godine 75. p. n. e. jedva pronašao Ciceron, koji je tada služio kao rimski kvestor Sicilije.
Poznati citati
Arhimed je istraživao da li je kruna kralja Hijerona napravljena od čistog zlata ili su dodate prinese srebra. Eksperiment je uspešno izveden, Arhimed je otkrio novi zakon i pokazao da je kraljeva sumnja bila osnovana. Došavši do tog zaključka, istrčao je iz kuće go, zaboravivši da se obuče i uzviknuo "Eureka!" (Otkrio sam! Pronašao sam!)
Pored verovatno najpoznatijeg citata, Eureka, najzanimljiviji Arhimedov citat je bio: "Dajte mi polugu i pomeriću svet". Takođe, pripoveda se da mu je poslednja rečenica bila "Noli turbare circulos meos!" - ("Ne dirajte moje krugove!").
Zanimljivosti
Arhimed je tokom perioda studiranja, sklopio prijatljstva sa mnogim naučnicima tadašnjeg vremena, između ostalog sa Eratostenom. Nije poznata informacija da li je bio oženjen i da li je imao decu. Njegova poslednja rečenica se odnosi na krugove na matematičkom crtežu o kom je on razmišljao kad ga je rimski